“KO’Z” KASOFATI Sadoqat bugun juda erta uyg‘ondi. Hali tong yorishmabdi. Birpas to‘shagidan turmay qarab yotdi. Kayfiyati g‘alati edi. Ko‘rgan tushi xayolidan ketmas, ta’birini bilolmay boshi qotardi. Tushida oppoq paxtazorda paxta terayotganmish. Qo‘lini tekkizishi bilan qiyg‘os ochilgan paxtalar yulinib, fartugiga tusharkan. Fartugi bir pasda to‘lib ketar, uni bo‘shatib, qiz yana suyunganicha terishga tusharkan. — Oh-ho, boyib ketayapsan-ku, Sadoq! — paxtazorning narigi burchagidan turib qichqiribdi dugonasi Nargiz. — Shuncha paxtaning pulini nima qilasan? — Tupurib qo‘y-ey, ko‘zing tegadi! — urishib beribdi qiz. — Axir qanchalik mashaqqat bilan ishlayotganimni bilasanmi? Men bunday baxtni bir umr orzu qilganman. Xudo xohlasa, pulini yig‘ib repetitorga qatnayman. O‘qishga kiraman! Shu payt paxtazorning har tarafidan xilma-xil kulgilar eshitila boshlabdi. Qiz atrofga alanglab qo‘rqib ketibdi. Katta-yu kichik paxtakorlar ko‘rsatkich barmog‘i bilan uni ko‘rsatib qah-qah otishayapti. — Nega kulasizlar?! — asabiylashib baqiribdi qiz. — Ochib qo‘yibmanmi sizlarga?! Kulgi battar avj olibdi. Qahqahaning kuchliligidan osmon gumburlab, yer qimirlab ketayotganga o‘xsharkan. Qandaydir yoqimsiz achchiq hid dimog‘iga urilibdi. Qizning ovozi bo‘g‘ilib, boshi aylanib yerga o‘tirib qolibdi. Qarasa, hozirgina tergan paxtalari qop-qora kulga aylanib yotganmish. “Ishqilib, yaxshilikka bo‘lsin-da”, — shivirladi qiz o‘ziga-o‘zi. So‘ng sekin o‘rnidan turib, tashqariga chiqdi. Atrofda hech kim ko‘rinmaydi. Hamma shirin uyquda yotibdi. Demak, tong otishiga hali ancha bor. Lekin bu kayfiyatda uxlay olmaydi. Ichida qandaydir bir kuch uni paxtazor tarafga undadi. “Bormayman! — o‘yladi. — Hali tong otgani yo‘q. Bir o‘zim borishim xavfli”. O‘zini majburlab, uyga kirdi va hali sovib ulgurmagan to‘shagiga cho‘zildi. Ko‘zini yumib, qaytib uxlashga har qancha urinmasin, bo‘lmadi. Tezroq paxtazorga borgisi, paxta tergisi keldi. G‘ayritabiiy bir kuch uni o‘sha tarafga tortqilardi. “Bormasam bo‘lmaydiganga o‘xshaydi, — o‘ylab qoldi. — Balki, tushim bejiz emasdir! Hammadan erta borsam, yaxshi qatorga tusharman. Ishim o‘ngidan kelar. Repetitorga berishga loyiq pul ishlab olarman. Lekin... kuyib ketgani nimasiydi? E, ha-a, ko‘z tegishi mumkin. Menimcha, bu odamlar ishga chiqmasidan borib terib ol, yo‘qsa, ko‘z tegadi, degani bo‘lsa kerak!” Qizning o‘ylariga asos bor edi. Chunki u qishloqdagi eng yaxshi terimchi. Hozirgacha hech kim unga bas kelolmagan. Eh-he, Sadoqatga yetib olish uchun qizlar nimalar qilishmadi! Hatto tushlikka o‘tirmay, kuni bo‘yi tinimsiz teribam undan qolib ketgan. Demak, bugungi tushi uni ko‘z tegish xavfidan ogoh etayapti. Borib, qizlar kelishidan oldin paxtani terib qo‘yadi-da, boshqalarning ko‘z oldida sekinroq harakat qilgani ma’qul. Shunda, o‘ziga kerakli pulni ham topadi, boshqalarning ko‘zini ham kuydirmaydi. Qiz paxtazorga borib, hayratdan lol qotdi. Paxtalar xuddi tushidagidek qiyg‘os ochilib yotibdi. Qiziq! Uchinchi terimdayam shunaqa bo‘lishi mumkinmi? Kechagina paxtaning yo‘qligidan jig‘ibiyron bo‘lib yuruvdi-ku! Quruq chanoq terayotgandi-ku! Ana xolos, bu taqdirning bir inoyati bo‘lsa kerak-da. Nasib bo‘lsa, u hamma niyatlariga yetadi. Paxta terishga tushib ketdi. Xuddi tushidagidek oson va tez terardi. Atrof qorong‘i edi, lekin qo‘rquv hissi uni zarracha ham bezovta qilmadi. Aksincha, tanasida qandaydir rohat tuydi. Buning ustiga, paxtalar og‘ir, odatdagidan ancha og‘ir edi. Ozginasi ham ancha kilo chiqadi. Qanday baxt! Qani endi har kuni shunday bo‘lsa! Kelasi yili, albatta, o‘qishga kirib ketardi. Ana, repetitorga tayyorlanib qanchadan-qancha sinfdoshlari o‘qishga kirdi. Ularning ota-onasi boy. Bolasining o‘qishi uchun sharoit yaratib bera oladi. Sadoqat esa... uning kuchiga hali hamma hayron qoladi. O‘qish uchun pulni ham o‘zi ishlab topadi. — Sadoqat, ertalabdan nima qilib yuribsan? — qiz bolaning ovozi keldi orqa tarafdan. Qiz burilib, bir guruh qizlarni ko‘rdi. Gapirayotgan Nargiza edi. Tavba, hammasi xuddi tushidagiday! Ishqilib, ishqilib tergan paxtalari kuyib ketmasin- da! Qaerdanam paydo bo‘ldi shular? Qiz indamay, qovog‘ini osib, paxtasini teraverdi. — Voy-bo‘y, arpangni xom o‘rganmidik? Buncha ertalabdan qovoq-tumshuq qilmasang? — achchiqlandi Nargiza va narigi tarafdagi paxta dalasiga qarab keta boshladi. Qolgan qizlar ham unga ergashdi. Sadoqat “yalt” etib jo‘yakka qaradi. Tergan paxtalari uyum- uyum bo‘lib yotibdi. “Xudoga shukr-ey! — o‘yladi ichida. — Paxtalarim kuyib ketmadi! Gapirmaganim yaxshi bo‘ldi! Lekin qizlar nega u yoqqa ketishdi? U tarafda bittayam paxta yo‘q-ku. Faqat chanoqlar qolgan. Nega ular mening yonimga o‘tib terishmayapti? Arazlab, shunday qiyg‘os ochilgan paxtalardan yuz burib ketishdimi? O‘zlaridan ko‘rsin!” — Sadoqat! — onasining ovozini eshitdi. — Bu yerda nima qilib yuribsan? Axir bu yerga odamlar kunduzi ham qadam bosishga qo‘rqishadi. Bir o‘zing qaysi yurak bilan kelding? Seni tong otmasidan paxtazorga ketibdimi, deb xavotirlanib izlab chiqdim. — Paxta termay nima qilayapman, oyi? — hayron bo‘ldi qiz. — Nima? Paxta terayapsan? Aqlingni yedingmi? Eski mozoristonning o‘rnida turibsan- ku! Qo‘lingdagi tezak-ku! — Tezak? — qiz xavotirlanib yana bir marta jo‘yakka qaradi. Hech qanaqangi jo‘yak yo‘q! Paxtazor ham yo‘q! Tergan paxtalari ham! Faqat tezaklar yotibdi! Uyum-uyum bo‘lib. Qo‘rquvdan qizning ko‘z oldi qorong‘ilashib, oyoq-qo‘llari o‘ziga bo‘ysunmay qoldi. Turgan joyiga hushsiz yiqildi. Shifokorlar uni o‘ziga keltirib olishganida, o‘ng qo‘li ishlamay, shol bo‘lib qolgandi.
