Бир қараганда озиш осондай туюлади. Эрталаб бадантарбия қилиш, кучли
кечки овқатдан воз кечиш, кичикроқ ўлчамдаги бир жуфт кийим-бош сотиб
олиш (озишга интилиш бўлиши учун) – ана энди сизни бир-бир ярим ойдан
кейин гимнастикачиникидай нозик қомат кутиб туради. Аслида эса ким
шошма-шошарлик билан озишни бошласа, у муваффақиятсизликка учрайди.
Озишни «етти ўлчаб бир кес» тамойилидан бошлаш керак. Бунинг учун
бевосита вазнни ташлаш дастуридан олдин (у қандай бўлишидан қатъи назар)
99% озувчиларда (улар хоҳ эркак, хоҳ аёл бўлсин) туғиладиган саволларга
жавобларни аниқ эслаб колиш зарур.
Қачон ва қанча овқат ейиш керак?
 Бу
озишни бошлаганларнинг миясига келадиган дастлабки савол бўлса ажабмас.
Унинг жавоби хам осондай туюлади – иложи борича кам ва озроқ. Аммо бу
хато фикр. Агар озишни ушбу коидадан бошласак (кунига бир марта, аммо
кўпроқ; ёки 8-10 марта жуда кам миқдорда овкатланиш), унда қоматингиз
ҳам меёрига келмайди, саломатлигингизга ҳам путур етиши мумкин. Озишга
интилиш – бу танани меёридаги табиий ҳолатига келтиришга интилишдир, шу
боис табиий овкатланиш режимига амал қилиш керак. Вазнни ташлаш даврида
майдалаб овқатланган яхши, яъни уч марта асосий овқатни қабул қилиш ва
иккита тамадди. Тамадди мевалар ёки сабзавотли салатдан иборат бўлиши
керак. Менюдан чипслар, шаурма, қовурилган бўғирсок ва шунга ўхшашларни
чиқариб ташланг. Нонуштани эрталабки соат 7-8 оралиғида қилиш керак
(сабзавотли салат ва табиий бўтқа ёки картошка). Тушлик – соат 13 ва 15
оралиғида (маҳсулотлар нонуштадаги каби бўлади). Кечки овқат – соат 18
ва 19 оралиғида (сабзавотли салат ва оқсилга бой овқат). Муҳим шарт:
овқат истеъмол қилинганидан кейин енгил очиқиш ҳисси сезилиши лозим.
Бундай овқатланиш режимида модда алмашинуви юқори даражада бўлади, бу
саломатлик учун ҳам, вазнни ташлаш учун ҳам фойдали.
Озаётган киши ширинлик истеъмол қилиши мумкинми?
Бу саволга жавоб бериш учун уни иккита таркибий қисмга ажратиш керак.
Ширинлик деганда нимани тушунасиз? Ва уларни қанча миқдорда истеъмол
қилиш мумкин? Саноатда ишлаб чиқарилган ширин маҳсулотларни
(пирожнийлар, тортлар, ширин шарбатлар ва ҳоказо) рационингиздан батамом
чиқариб ташлаганингиз маъқул. Бу ширинликлар ҳақиқатан ҳам саломатликка
ва қоматингизга зарар етказади. Бу борада табиий ширин маҳсулотларни
танлаган яхши, масалан, ширин мевалар ёки қуруқ мевалар (майиз, туршак
ва ҳоказолар), асал. Агар кўнглингиз жудаям тусаётган бўлса, унда торт
ёки пирожнийнинг бир бўлагини ейиш мумкин, аммо уни аҳён-аҳёнда истеъмол
қилинг. Энг қулай вариант – ширинликларни тамадди пайтида ейиш.
Шоколадни ёқтирувчилар таркибида какао нўхати 70% дан ортиқни ташкил
этувчи маҳсулотларни истеъмол қилганлари маъқул. Сутли шоколад ва ширин
батончиклар ҳақида эса аста-секин унутиш лозим, иложи бўлса бир умрга.
Уларнинг нафақат қоматингизга, балки саломатлигингизга ҳам зарари бор.
Кечки овқат нимадан иборат бўлиши керак?
Бу саволга жавоб бериш учун, авваламбор, овқат тана ҳужайралари учун
энергия манбаи ҳамда қурилиш материали эканини эсга олайлик. Тунда
организмга энергия керак эмас, бу пайтда скелет мушаклари максимал
даражада бўшашган бўлади, ички органлар эса минимал юклама билан
ишлайди. Аммо айнан тунда ички органлар тикланиши юз беради. Маълумки,
тўқималаримизнинг асосини оқсил моддаси ташкил этади. Организмнинг
табиий тикланиш жараёнига ёрдам бериш учун кечки овқат оқсил моддасига
бой бўлиши керак (гўшт, балиқ, нўхат, соя, ловия ва ҳоказо). Оқсил
моддаси яхши хазм бўлиши учун сабзавотли салат хам зарур. Озишга қарор
қилган кишилар ёғи кам оқсилга бой овкатни истеъмол килишлари керак (бу
асосан гўштга тааллуқли).
Вегетарианлар пархези озиш учун идеал усул дейишади, шу тўғрими?
Бу ҳақиқатан хам шундай бўлса керак. Бутунлай вегетарианлар овқатига
ўтишга тайёр бўлмаган кишилар учун пархез даврлари (7-15 кун) жуда
фойдали бўлади. Ушбу вақт оралиғида нафақат озиш, балки ички органлар
фаолиятини ҳам яхшилаш мумкин. Организм гўштдан дам олар экан, ўзининг
ички муҳитини самарали тиклайди. Агар бир хатога йўл қўймасак, бу
ҳақиқатан ҳам шундай бўлади. Кўпгина кишилар вегетарианлар пархезига
ўтишганида уларнинг овқатланиш рационидан гўшт ва гўшт маҳсулотлари
йўқолиб, уларнинг ўрни ҳеч бир янги овқат билан тўлмайди. Аслида
вегетарианлар пархезидан натижа олиш учун қуйидагиларни бажариш керак:
• рационга ўсимликлардаги оқсил моддасини (нўхат, ловия, соя, қўзиқорин) қўшиш;
• кунига бир неча марта мева ейиш (шарбат эмас, айнан мева);
• кунига 2-3 марта бириктирувчи тўқималарга эга сабзавотлардан (сабзи, лавлаги, карам) тайёрланган салатларни истеъмол қилиш.
Бундай рацион билан нафақат озасиз, балки ичак, жигар ва бошка органлар фаолиятини ҳам яхшилайсиз.
Озиш учун мўлжалланган чойлар ёрдамида вазнни ташлаш мумкинми?
Йўқ, аниқроқ айтадиган бўлсак, организм сувсизланиши ҳисобига вазнни
озрок йўқотиши мумкин. Танангиздаги ёғ эса кандай турган бўлса, шундай
қолаверади. Ичак фаолиятини рағбатлантирувчи ва организмдан суюқликни
чиқарувчи моддалар бундай чойлардаги фаол компонентлар ҳисобланади.
Табиийки, соғлом фикрлайдиган кишилар учун озишнинг бу усули тўғри
келмайди. Бундан олинадиган натижа – нол, бунинг устига соғлик билан
муаммолар юзага келиши мумкин.
Фаол жисмоний юкламаларсиз озиш мумкинми?
Бир қарашда мумкиндай туюлади. Ҳақиқатан ҳам, рациондаги калориялар
микдорини чеклаш мумкин (фитнес билан машгулотлар ёки эрталабки югуришга
одатда калорияларни йўқ қилиш усули сифатида қарашади) – ўшанда
организмнинг ўзи ёғ тўқималарини ўзи парчалай бошлайди. Фаол жисмоний
машқларга бундай муносабат бир ёқлама ҳисобланади, чунки исталган спорт
тури билан шуғулланганда нафақат калориялар, балки бошқа кўплаб ижобий
жараёнлар хам йўқолади. Юрак фаолроқ ишлай бошлайди, бу туфайли барча
органлар ва тўқималардаги қон айланиши хам фаоллашади, организмдаги
туриб колган зоналар йўқолади, моддалар алмашинуви фаоллашади ва ҳоказо.
Демак, биз скелет мушакларини ишга туширсак, вазнни ташлашга ёрдам
берувчи қатор жараёнларни ҳам рағбатлантирган бўламиз.
Ёғсизлантирилган озиқ-овқат маҳсулотларини истеъмол қилган ҳолда озиш мумкинми?
Ушбу ғояни тахминан 20-30 йиллар илгари америкалик пархезчилар илгари
суришганди. Уни озик-овқат саноати ҳам қўллаб-қувватлади. Мана бугун
дўконлардаги пештахталар ёғсизлантирилган маҳсулотларга тўлиб кетган.
Аммо бу борада пархезчиларнинг фикри нотўғри бўлиб чиқди. Бундан,
авваламбор, Америкадаги семиз кишиларнинг сони камаймасдан, аксинча
кўпаяётгани далолат беради. Ёғлар (ўсимлик ва мол ёғлари) организмга
зарур, уларни семиз кишининг овқатидан шунчаки чиқариб ташлаб, уни
оздира олмайсиз.
Озиш учун ҳар бир кишига индивидуал комплекс ёндашув ва меёр ҳисси бўлиши зарур.
| 
