Дедим:

— Хар бир мавжудот муҳтож бўлган нарса недур?

Деди:

— Меҳр.

Дедим:

—Кўздан хам ўткиррок нарсачи?

Деди:

— Инсонларнинг «қалб кўзлари».

Дедим:

—Инсон ким эрур?

Деди:

— Умри давомида инсонни тушунишга ҳаракат килиб ўтадиган онгли мавжудот.

Дедим:

—Хаёт нима?

Деди:

— Кишиларнинг бутун амаллари битилган, хоҳласа-хоҳламаса, ҳар куни бир варағи йиртиб олинадиган умр дафтари.

Дедим:

— Қалб амри нима?

Деди:

- Дилдан отилиб чиққан садо

Дедим:

—Нимани баҳолаб бўлмайди?

Деди:

— Эзгу амални, камтарликни, садоқатни...

Дедим:

—Эзгу амал нима?

Деди:

— Қалб, тафаккур ва вужуд муштараклигида амалга оширилган ҳаракат.

Дедим:

—Инсондан нима қолади?

Деди:

— Ўчмасиз... агар у инсондек бўлса.

Дедим:

—Ор нима, номус нима?

Деди:

—Инсондаги эт ила тирноқ каби ажралмас олий фазилатлар.

Дедим:

—Дунё нима?

Деди:

— Қувса қочадиган, қочса қувадиган, ҳеч қачон етиб бўлмайдиган, ҳеч қачон тўйиб бўлмайдиган, ҳеч қачон дўстлик қилмайдиган бевафо ёр.

Дедим:

—Меҳр-оқибат нима?

Деди:

— Инсонни инсон даражасида ушлаб тургувчи улуғ фазилат.

Дедим:

—Севги нима?

Деди:

— Бировга бериб бўлмайдиган, пулга топилмайдиган, факат дил амрига қулоқ соладиган нодир туйғу.

Дедим:

— Инсонга ҳамиша камлик қиладиган ҳислатлар нималар?

Деди:

— Улар учта: билим, одоб, фаҳму фаросат.

Дедим:

—Уларга эришиш йўллари қандай?

Деди:

— Билимга киши ўз меҳнати орқали етишади, одобга — билим, ота-она ва устозлар кўмагида эришилади. Фаҳм-фаросат фақатгина ато этилади!

Дедим:

— Нимани ўргатиб ва ўрганиб бўлмайди?

Деди:

— Соддадилликни ...

Дедим:

— Кишилар ботинан бир-бирлари билан нимада фаркланади?

Деди:

— Уч нарсада: дилда, тилда, амалда.

Дедим:

- Зоҳиран-чи?

Деди:

—Беш нарсада: ёш, нақл, вазн, бўй ва жинсда.

Деди:

— Биринчисига фаришта мисол гўдак ётқизилса, иккинчисига бутун гуноҳу савобларга тўла амаллар эгаси ётқизилади...

Дедим:

—Ўхшашлиги-чи?

Деди:

— Иккисига ҳам ётқизилган ўша жонзот ҳеч бир қийинчиликсиз сигади....

Дедим:

—Сабр нима, каноат нима?

Деди:

— Сабр — бу киши бошига гам-ташвиш тушгандаги чидам; қаноат — борига ҳам, йўгига ҳам ҳамиша шукр қилувчи инсондаги ботиний фазилат.

Дедим:

— Дўстларга нимани тиласам энг катта яхшилик тилаган бўламан

Деди:

— Соғлиқ, Садоқат ва Тамасизликни!

Дедим:

—Тинчлик нима?

Деди:

— Муайян бир жамоанинг фикр-маслаклари, орзу-истаклари муштарак бўлган осойишталик даври.

Дедим:

— Инсон бошка яратиклардан нимаси билан фаркланади?

Деди:

— Икки нарсада: акл-тафаккури ҳамда очкўзлиги билан.

Дедим:

—Хотин ким?

Деди:

— Хонадоннинг маликаси: яхши бўлса — ҳаётинг жаннати, ёмон бўлса... ҳаётинг дўзахи.

Дедим:

—Қўшни ким?

Деди:

- Хурсандчилигингда ҳамроҳ, ёмон кунларингда ҳассакаш бўлгувчи инсон... Агарда у мунофиқ бўлса, ҳаётдаги хавфли душманинг...

Дедим:

—Садокат нима?

Деди:

— Ҳеч бир нарсага тенглаштириб бўлмайдиган, ҳеч нарса билан алмашиб бўлмайдиган инсоний бурч, туйгу.

Дедим:

— Кишига нима бир умр тинчлик бермайди?

Деди:

— Орзулари... Армонлари!

Дедим:

—Дунёда инсон учун энг кўркинчли нарса нима?

Деди:

— Халқ нафратига учраб, виждон азобида қолиш!

Дедим:

—Ким кучли, бир кишими ёки юз киши?

Деди:

— Бир киши... агарки, унда ўша юз кишининг фаҳм-фаросати ва шижоати мужассам бўлса...

Дедим:

— Қандай юмушнинг охири хайрли бўлмайди?

Деди:

— Ҳар қандай ишнинг бошини тутмасдан туриб, ёмон ният қилинса

Дедим:

— Инсон умридаги «ямоқ»лар нималар?

Деди:

- Унинг қалб жароҳатлари ...

Дедим:

— Қачон инсонлар ўртасида ўзаро тотувлик, иноқлик юзага келади?

Деди:

— Қачонки, уларнинг айтган сўзлари қалбларида ҳам уйғунликни пайдо қилса...

Дедим:

— Кўпчиликда мавжуд бўлган нуқсон нима?

Деди:

— Ўзининг ақллилигини бошқаларга кўрсатишга интилиш...

Дедим:

—Ақлли ким?

Деди:

— Борлиқнинг гўзаллигини кўрк билган ва уни қадрлай олган...

Дедим:

— Ким юксак?

Деди:

— Ўзини ер каби хокисор тутган киши.

Дедим:

— Инсонлар бир умр интиладиган, бироқ ҳаммага хам насиб килавермайдиган неъмат нима?

Деди:

— Қалб осойишталиги...

Дедим:

— Дунёни нима ларзага солади?

Деди:

— Мурғак қалбнинг изтироби, мазлумнинг чеккан ноласи...

Дедим:

- Ким донишманд?

Деди:

— Ўз айбини кўра билган ва уни тан олган киши.

Дедим:

— Буюклар ҳаётидан нима олинади?

Деди:

- Ибрат олинади, унга амал қилинади.

Дедим:

—Нодонлар ҳаётидан-чи?

Деди:

— Сабоқ олинади, ундан хулоса чиқарилади.

Дедим:

—Қандай гапнинг шов-шуви катта?

Деди:

— Секин, шивирлаб айтилган гапнинг

Дедим:

— Шодликнинг ибтидоси нима?

Деди:

- Ғам.

Дедим:

— Рамнинг интиҳоси-чи?

Деди:

— Шодлик.

Дедим:

—Бундаги мантик нимадан иборат?

Деди:

— Шодлик йўк жойга гам ўрнашади, гамнинг ўрнини эса, вақт ўтиб шодлик эгаллайди...

Дедим:

— Дунёда ҳеч кандай бойлик ёки пул билан сотиб олиб бўлмайдиган «инсоний сармоя»нинг номи нима?

Деди:

— Жудаям оддий: инсонлар қалбига йўл топа билиш...

Дедим:

— Аксарилу ривотлар йўл кўйиган хато нима?

Деди:

— Вақтдан унумли ва мақсадли фойдалана билмаслик...

Дедим:

—Вакт нима?

Деди:

— Бўюк инсонлар ўчун ҳамиша етишмайдиган, аксарият учун кўпинча бой бериладиган имконият...

Дедим:

— Мард кишининг хислатлари нималарда синалади?

Деди:

— Асосан уч нарсада: кечиримлилик, масъулиятни ўзига олиш ва сўзида тура билишда...

Дедим:

— Инсонлар ҳаётида кўпинча эҳтиёж сезадиган хислатлар нималар?

Деди:

— Асосан уч нарса: теран фикр, ҳисни жиловлаш, қаноат...

Дедим:

—Тамадан хам кучли нарсани айт

Деди:

— Тама йўлидаги тамагирлик!..

Дедим:

— Дунёда нимани топиш мушкулу нимани йўкотиш осон? Деди:

— Яхши ном қозониш жуда мушкул, уни йўқотиш осон. Зотан, обрў мисқоллаб топилади, билъакс инсоннинг бир арзимаган ножўя ҳаракати сабаб, ушбу яхши ном бир онда чилпарчин бўлиши мумкин...

Дедим:

— Хар бир киши учун бу ҳаётда бажарилиши мушкул бўлган вазифалар нималар?

Деди:

— Айтган сўзига ўзи тўлиқ амал қилиши; ўзганинг омонатини у ишонганидек сақлай билиши; дўстлашган кишисининг ҳам бахтли, ҳам огир кунларида бирдек ёнида туриши; ўзига раво кўрмаган нарсани бировларга ҳам раво кўрмаслик...

Дедим:

—Нимани кечириб бўлмайди?

Деди:

— Хиёнатни, хиёнатни ва яна хиёнатни.

Дедим:

—Булар нималар?

Деди:

— Ватанга хиёнатни, элига хиёнатни, зласига (ўзига) хиёнатни.