- Табрик учун раҳмат. Очиғини айтсам, кутмагандим. Лекин умид бор эди. Менга қадар Шамсул Майдин икки марта Осиёнинг энг яхши рефериси, деб топилганди.
- Номзодлар учлигига кирганингизни қачон эшитдингиз?
- Нигерияда ўсмирлар ўртасида ўтказилган жаҳон чемпионатидан 18 ноябрь куни эрталаб Тошкентга қайтиб келдим. Куннинг иккинчи ярмида федерациядан қўнғироқ қилиб, 23 ноябрь куни Куала-Лумпур шаҳрига боришимни, номзодларнинг якуний учлигига кирганимни айтишди.
- Рақобатчиларингиз - Юичи Нишимура ва Мэтью Бризлар ҳақида қандай фикрдасиз?
- Уларнинг ҳар иккиси ҳам мендан 5 ёш катта. Табиийки, тажриба бобида дунёнинг кўзга кўринган реферилари билан бемалол баҳслаша олишади. Кўплаб халқаро ўйинларни бошқаришган. Ҳамкасбларим ҳақида фақат ижобий фикр билдира оламан. Нишимура ўтган йили ҳам даъвогарлар учлигига киритилганди. Учинчи номзод эса Субҳиддин Моҳд Солиҳ эди.
- Мукофот айнан сизга насиб қилишини қачон билдингиз?
- Энг яхши ҳакам номинацияси бўйича ғолиб номи эълон қилинишидан 3-4 дақиқа олдин ташкилотчилардан бири ёнимга келиб, ортидан юришимни айтди. Ўтган йили ҳам худди шундай ҳолат юз берганди. Шу таклифдан сўнг қитъанинг энг яхши ҳаками соврини айнан менга топширилишига ишонч ҳосил қилдим.
- Сизни юксак мукофот билан ким биринчи бўлиб табриклади?
- Мукофотни менга топширган ОФК ҳакамлар қўмитаси раиси Юсуф Серкал. Кейин уйдагилар, дўстларим, қариндош-уруғлар...
- Совринни қабул қилиб олар экансиз, уни ОФК ҳакамлар департаментининг собиқ директори малайзиялик Назри Абдулланинг хотирасига бағишлашингизни айтдингиз. Буни қандай изоҳлаган бўлардингиз?
- Назри Абдулла менинг устозим бўлган. Фаолиятим давомида бу инсондан жуда кўп нарсаларни ўргандим. Бугунги даражага эришишимда марҳум мутахассиснинг хизматлари беқиёс. Устозни ёддан чиқариб бўларканми? 2003 йили, ФИФА рефериси мақомини олган пайтимда Назри ОФК инструктори эди. У ҳаракатларимни кузата туриб, имкониятларим юқори эканлигини, ўз устимда шу зайлда ишласам, яқин келажакда етук рефери бўлиб етишишимни айтганди. Бу борада қўлидан келганча ёрдам бериб, йўл-йўриқ кўрсатганди. Шу йил Испанияда европалик ҳакамларга семинар ўтаётган бир пайтда у кутилмаган юрак хуружидан вафот этди. Ўз касбига ҳаддан зиёд меҳр қўйганидан ҳам иш вақтида бандаликни бажо келтирди. У осиёлик жуда кўп ҳакамларнинг устози эди. Ҳар йили қишда Куала-Лумпур шаҳрида элит ҳакамлар учун семинар ташкил этилади. Уларда Назри Абдулла билан мунтазам учрашиб турардик. Ҳар бир халқаро ўйинимдан кейин интернет орқали, албатта, гаплашиб, ўйинни муҳокама қилардик. Йўл қўйган камчилик ва ютуқларимни айтарди. Клублар ўртасидаги жаҳон чемпионатининг финал учрашувидан кейин ҳам суҳбатлашгандик. Ўзбекларда устоз отангдек улуғ, деган нақл бор. Бу инсонни унутиб бўлмайди. Кубокни қабул қилиб олар эканман, бу йил Осиёда ҳакамлар йили бўлганлиги, ҳакамларга ҳар доимгидан-да катта эътибор қаратилганини айтдим. Фурсатдан фойдаланиб, осиёлик ҳакамлар номидан бу эътиборга миннатдорчилик билдирдим. Бу ишончни, албатта, оқлашга, ўз ҳаракатларим билан Ўзбекистон ва Осиё халқини хурсанд қилишга ваъда бердим.
- 18та номинация, шу жумладан, энг яхши ҳакамга фақат кубок топшириладими ёки пул мукофоти ҳам берилади?
- Йўқ, фақат кубок...
- Ёрдамчингиз Баҳодир Қўчқоров энг яхши ассистентлар учлигидан жой олди. Сизнингча, унинг бу номинацияда ғолиб бўлишига нима етишмади?
- Баҳодир ўз ишининг устаси. Ҳаётда ҳам олижаноб инсон. Ўйлашимча, унга озгина балл камлик қилди. Ғолибни аниқлашда ҳакамларнинг йил давомида ФИФА ва ОФК доирасидаги мусобақаларда кўрсатган натижалари инобатга олинади. Бу борада австралиялик Мэтью Кримнинг натижаси яхшироқ бўлиб чиқди. Мисол учун, мен 8,96 балл тўплашга муваффақ бўлдим. Ўртача баҳоси 8,4 баллдан кам бўлган реферилар номзодлар қаторига киритилмайди. Шунингдек, йил давомида шу кўрсаткичдан икки марта паст баҳо олган ҳакам ҳам йилнинг энг яхшиси бўлиш учун курашдан чиқади.
- Саудия Арабистони-Баҳрайн терма жамоалари ўртасидаги «плей-офф» учрашувини жорий мавсумдаги энг қийин ўйин сифатида баҳоладингиз...
- Аслида осон ўйиннинг ўзи бўлмайди. Бу учрашувда икки давлатнинг тақдири ётганди. Биргина нотўғри қабул қилган қарорим бир мамлакат футболининг келажагига таъсир қилиши мумкин эди. Шунчаки, бундай ўйинларнинг юки оғир бўлади. Уни кўтариш ҳамма ҳакамларга ҳам насиб этавермайди. Кўпчилик ташқаридан қараб ҳакамларга осон, деб ўйлайди. Ўша осон, деб ўйлаган одамларнинг қўлига ҳуштак бериб, кўп эмас, 15 дақиқа ҳакамлик қилиб беринг, дегим келади. Ҳар бир ҳаракатингизга икки терма жамоанинг ишқибозлари қараб турибди, «ойнаи жаҳон» орқали қанчадан қанча томошабин ўйинни кузатяпти. Биргина хатонгиз билан бутун бошли бир давлатнинг миллий терма жамоаси жаҳон чемпионати билан хайрлашади. Ўйиннинг қийинлиги юкни кўтара олиш билан ўлчанади.
- Ортда қолган мавсумдаги сиз бошқарган яна қайси ўйинларни мураккаб бўлди, дейиш мумкин?
- Аслида бу ўйин осон ўтади, деб майдонга тушсангиз, у сиз учун қийин кечади. Шахсан мен ҳар бир ўйинга фаолиятимдаги энг муҳим учрашувга чиққандек муносабатда бўламан. Хоҳ миллий чемпионат, хоҳ жаҳон чемпионати ўйини бўлсин, ҳар иккисига ҳам бир хил тайёргарлик кўраман.
- Жорий йил аввалида ўз олдингизга қўйган мақсадларга эришдингизми?
- Ниманидир кутмайман. Ўйиндан-ўйинга олға қадам ташлаб кетавераман. Ҳар бир учрашувдан сўнг уни, албатта, таҳлил қилиб чиқаман. Тўғриси, 2009 йил мен учун аввалгиларидан муҳимроқ эди. Сабаби, айнан шу йил ўтказиладиган муҳим учрашувлар жаҳон чепионатига бориш ёки бормаслигимга ойдинлик киритарди. Мақсадга элтувчи йўлнинг энг мураккаб қисми якунланиб бораётган йилга тўғри келди.
- Ўзбекистонлик ҳамкасбларингиздан кимларни йил кашфиёти сифатида эътироф этган бўлардингиз?
- Очиғини айтсам, ўзим бошқарган ўйинлардан ташқари бор-йўғи 2 ёки 3та ўйинни стадионда томошабин сифатида кузата олдим, холос. Халқаро ўйиндан келаман, ўзимизда тур учрашувини ўтказиб, яна сафарга жўнаб кетаман. Шу жиҳатдан, ҳамкасбларимнинг ҳаракатларини кузата олмадим.
- Европа ва Осиё футболчилари савиясида катта тафовут борлиги барчага маълум. Нима деб ўйлайсиз, икки қитъа ҳакамлари савиясида ҳам фарқ борми?
- Турли ёш тоифасида ўтказиладиган жаҳон чемпионатларини кузата туриб, бу фарқни англаб олиш мумкин. Мухлислар бу ўйинларни кўришди. Шундай экан, бунга ўзлари баҳо берганлари маъқул, деб ўйлайман. Ҳамкасбларимга баҳо бериш менинг вазифамга кирмайди.
- Бўлажак ўйинга тайёргарлик кўраётган пайтингизда ўша жамоа футболчилари билан танишиб чиқасизми ёки бу сиз учун у даражада аҳамиятсизми?
- Бу дастурга киритилган жараён. Мисол учун, Ўзбекистондаги барча футболчиларни деярли юз фоиз биламан. Осиёда ҳам кўп терма жамоаларнинг ўйинчилари таниш бўлиб қолган. Қайси жамоанинг футболчиси муғомбирлик ишлатади, қай бири қўпол ўйнайди, бу деярли маълум. Энди ҳар бир халқаро ўйин олдидан ФИФА ёки ОФК ҳакамларга жамоалар иштирокидаги ўйинлар видеотасмасини тақдим этади. Нигерияда ўтган ўсмирлар ўртасидаги жаҳон чемпионатида ҳам шундай бўлди. Икки нафар ёрдамчим билан бирга нафақат бўлажак жамоа футболчилари, балки уларнинг ўйин тактикасини ҳам зимдан ўргандик.
- Ўзбекистон чемпионатида сизга бирор марта келишишни таклиф этишганми? Мабодо шундай ҳолат рўй бергудек бўлса, вазиятдан қандай чиқиб кетасиз?
- Мени яқиндан таниганлар бундай қинғир ишлар билан шуғулланмаслигимни жуда яхши билишади. Бундай ишлардан йироқда юраман.
- Ўзбекистон 18-миллий чемпионатининг кучли футболчилари «трио»сида кимларни ажратиб кўрсатган бўлардингиз?
- Биринчи ўринга Одил Аҳмедовни қўяман. Иккинчи ўринга Сервер Жепаровни лойиқ кўраман. Учинчи ўринга эса Анвар Бердиев ва Асқар Жадигеровларни муносиб, деб ҳисоблайман.
- Мураббийлардан-чи?
- Одатда мураббийлар ишини муҳокама қилмайман. Ҳар бирига ҳурмат билан қарайман. Уларга ҳам осон тутмаслик керак. Бош мураббийларда жавобгарлик ҳисси жуда юқори бўлади.
- Нигерияда ўтган ўсмирлар (U-17) ўртасидаги жаҳон чемпионати таассуротлари қандай бўлди? Боиси, айнан мана шу кичик мундиал жаҳон чемпионати ўйинларини бошқаришга номзод ҳакамларни сўнгги бор синовдан ўтказиб бериши билан аҳамиятли эди.
- Жаҳон чемпионатида 4та ўйинни бошқардим. 17 ёшли футболчиларнинг тезлигини кўриб, очиғи ҳайрон қолдим. Ўйин суръати жуда юқори бўлди. Бу ҳакамларга ҳам қўшимча зўриқиш юклайди. Ўйиннинг юқори тезликда ўтишидан бир сонияга ҳам бўш қололмайсиз. Ҳали тўлиқ профессионал мақомига эга бўлиб улгурмаган футболчи тезликни техникага, техникани тактикага боғлаяпти. Айримлар четлатишлар кўпайиб кетди, дейишмоқда. Тўғри тушунинг, бу ёшда, бундай тезликда кутилмаган жароҳатлар, ўйин қоидасини ўзи истамаган ҳолда бузишлар учраб туради. Ўзимизнинг айрим ўйинларда эса ҳакамлик қилиб, зерикиб кетасан. Тезлик ўта паст.
- Франция ва Ирландия терма жамоалари ўртасидаги учрашув футбол жамоатчилигининг диққат марказида бўлиб турибди. Тьерри Анрининг тўпни қўли билан ўйнаши ва швециялик ҳакамнинг қарори мунозараларга сабаб бўлмоқда. ФИФА мазкур ҳолат юзасидан 2 декабрь куни Кейптаун шаҳрида махсус мажлис чақириб, якуний хулосани эълон қилади. ФИФА рефериси сифатида бу ҳолатга қандай муносабат билдирасиз.
- Мен айнан шу вазиятни қайта-қайта кўриб чиқдим. Ўша вазиятда бош ҳакам Анрининг тўпни қўли билан ўйнаганини кўрмай қолди. Француз футболчиси тўпни гавдаси билан тўсиб олганди. Ҳакам майдонда ўзи учун тўғри позиция танлаган бўлсада, у тўп ўйинчининг қўлига текканини пайқамади. Бунинг иложи ҳам йўқ эди. Менимча, ўйинни қайтадан ўтказиш мантиқан тўғри қарор бўлмайди. Ҳакамлар сонини 5 нафарга етказиш керак. Дарвозалар ортига қўйиладиган икки ёрдамчи ҳакам мана шундай ҳолатларнинг олдини олган бўларди. Бугунги тезкор футболга уч нафар ҳакам камлик қилиб қолди. Агар Анри тўпни майдон марказида қўли билан ўйнаганида, бу нарса ҳамманинг эсидан чиқиб кетарди. Аммо ҳимояланаётган футболчининг жарима майдонидаги бундай ҳаракати пенальти белгиланиши билан якунланади ва бу ўз-ўзидан якуний ҳисобга таъсир ўтказади.
- Ўз қарорингиздан афсусланган ҳолатларингиз бўлганми?
- Бундай вазиятлар бўлади. Франция-Ирландия ўйинини бошқарган ҳакам ҳам учрашувдан сўнг ҳолатни турли ракурсларда кўргач, хато қилганини тан олди. Айбни тан олиш ҳам мардлик ҳисобланади. Бир камерадан кўрсангиз, юз фоиз пенальти борга ўхшайди. Бошқасида эса ўйин қоидаси бузилмагандек туюлади.
- ЖЧ-2010 ўйинларини бошқарадиган ҳакамларнинг якуний рўйхати қачон эълон қилинади?
- 20-22 январь кунлари Швейцариянинг Цюрих шаҳрида ФИФА ҳакамлар қўмитасининг йиғилиши бўлиб ўтади. Унда жаҳон чемпионати ўйинларини бошқарадиган ҳакамлар рўйхати маълум қилинади.
- Ҳакамлар сони қанча бўлиши аниқми?
- Ҳозирча йўқ. Лекин тахминларга кўра, 24 нафар асосий, 6 нафар захира ҳакамлари мундиал ўйинларига жалб қилинади. Шунда лайнсменлар сони 60 нафарни ташкил қилади.
- Дарвоқе, БААда ўтказиладиган клублар ўртасидаги жаҳон чемпионатига таклиф этилибсиз...
- Ҳа, 2 декабрь куни Амирликларга жўнаб кетамиз. Биз захира ҳаками сифатида таклиф этилганмиз. Австралиялик Метью Бриз ва унинг бригадаси Осиёдан асосий ҳакам сифатида боради. Аслида клублар ўртасидаги жаҳон чемпионатига саудиялик Халил ал Гамди чақирилганди. Лекин унинг жамоаси керакли нормативларни топшира олмади. Шу сабабдан уларнинг ўрнини биз эгаллаймиз. Менга Рафаэль Ильясов ва Абдулҳамид Расуловлар ҳамроҳлик қилишади. Қирғизистонлик ёрдамчим Баҳодир Қўчқоров бошқа ўйинга таклиф этилгани боис, унинг ўрнини Абдулҳамид эгаллади.
- Тасаввур қилинг, йўлингиздан Ҳизр бува чиқиб қолдилар. Нимани сўраган бўлардингиз?
- Биринчи навбатда, юртга тинчликни. Кейин Ўзбекистон терма жамоасининг 2014 йили Бразилияда ўтказиладиган жаҳон чемпионати финал босқичига йўлланма олишини истардим. Чунки ҳозир 27 миллионлик Ўзбекистон халқи буни бирдек хоҳламоқда.
- Қайси фаслни яхши кўрасиз?
- Яратганнинг ҳар бир кунини яхши кўраман ва унинг қадрига етишни афзал биламан.
- Кутилмаган совға олганмисиз?
- Йўқ. Лекин жаҳон чемпионатига асосий ҳакамлар сафида боришим бу мен ва халқимиз учун ҳақиқий совға бўларди.
Манба: "ИнтерФУТБОЛ" газетаси.
